Prema nizu kvantitativnih pokazatelja Hrvatska se danas nalazi u dubokoj i složenoj demografskoj krizi, što je posljedica dugoročnoga i uzročno-posljedičnoga djelovanja različitih demografskih, društvenih, političkih, ekonomskih i drugih čimbenika, trendova i procesa. Većina ih je kroz 20. stoljeće imala prevladavajuće destabilizacijske karakteristike: 1) svjetski ratovi i Domovinski rat; 2) brojno iseljavanje; 3) epidemije i pandemije zaraznih bolesti; 4) ekonomske i socijalne krize; 5) zakašnjela modernizacija koja je u demografskomu kontekstu uz pozitivne (industrijalizacija i urbanizacija) imala i negativne učinke (deagrarizacija i deruralizacija); 6) denatalitetni koncept u reprodukciji (tzv. „bijela kuga“); 7) demografsko starenje; 8) prostorna populacijska polarizacija; 9) regionalna razvojna neravnoteža; 10) postupne promjene u strukturi i hijerarhiji društvenih vrjednota, napose u odnosu prema braku, obitelji i djeci; 11) nedostatak dugoročne i cjelovite strategije demografske revitalizacije i dr. Uzajamnim prožimanjem, navedeni su čimbenici postupno ali kontinuirano utjecali na pojavu i prostorno širenje depopulacijskih procesa u Hrvatskoj, s brojnim negativnim trendovima u demografskoj dinamici (prirodnomu, mehaničkomu i općemu kretanju) i strukturama stanovništva, napose biološkoj (prema dobi i spolu).
Nepovoljni demografski trendovi i procesi – u manjoj ili većoj mjeri – prepoznaju se u rezultatima modernih popisa stanovništva. Tako je od prvoga modernog popisa 1857. do 1991. Hrvatska imala gotovo kontinuirani demografski porast (+119,3%). Izuzetak su samo međupopisna razdoblja povezana uz Prvi i Drugi svjetski rat i njihove posljedice, kada je zabilježen pad broja stanovnika. No u razdoblju nakon 1991. i maksimuma svoje naseljenosti (4 784 265), Hrvatska je ušla u izrazito depopulacijsko razdoblje svoje demografske dinamike. Rezultati Popisa 2021. (3 871 833) pokazali su da je broj ukupnoga stanovništva u odnosu na Popis 1991. manji za 19,1%, pa se prema broju stanovnika Hrvatska danas nalazi na razini pedesetih godina 20. stoljeća. Postupno usporavanje stopa demografskoga porasta, koje možemo statistički pratiti od 1960-ih godina, a koje je uzrokovano slabljenjem prirodne dinamike uz istodobno jačanje emigracijskih struja (odlazak na tzv. privremeni rad u inozemstvo) i ubrzanjem procesa demografskoga starenja, preraslo je početkom 1990-ih godina, zahvaljujući velikim ljudskim i demografsko-migracijskim gubitcima u Domovinskomu ratu, u ukupnu depopulaciju kao globalni demografski proces s naglašenim prostornim odrazom. To znači da se Hrvatska demografski prazni u gotovo svim svojim dijelovima, uz jako pogoršanje vitalnih demografskih struktura što je bilo, a u budućnosti će biti još više, nepovoljnom odrednicom njezine demografske, društvene, ekonomske, a potencijalno i političke budućnosti i nacionalne sigurnosti.
sučeljavanje, naobrazba, ovladavanje, vrjednovanje, identitet
